Viện Nghiên cứu Khoa học Tây Nguyên là một đơn vị nghiên cứu đa ngành trực thuộc Viện Hàn lâm Khoa học và Công nghệ Việt Nam đóng trên địa bàn vùng Tây Nguyên. Tiền thân của Viện Nghiên cứu Khoa học Tây Nguyên là Trung tâm Nghiên cứu Khoa học tại Đà Lạt được thành lập ngày 20/9/1978 theo Quyết định số 496/VKH-TCCB của Viện Khoa học Việt Nam và được đặt trong cơ cấu tổ chức của Phân viện Khoa học Việt Nam tại thành phố Hồ Chí Minh.
Đến năm 1993, theo cơ cấu tổ chức của Trung tâm Khoa học Tự nhiên và Công nghệ quốc gia, trước đây là Viện Khoa học Việt Nam, Phân viện Sinh học tại Đà Lạt thuộc Viện Sinh học nhiệt đới tại thành phố Hồ Chí Minh, trực thuộc Trung tâm Khoa học Tự nhiên và Công nghệ quốc gia, được thành lập theo quyết định số 55/KHCNQG-QĐ ngày 22/6/1993 của Giám đốc Trung tâm Khoa học Tự nhiên và Công nghệ quốc gia.
Ngày 17 tháng 02 năm 2004, theo cơ cấu tổ chức của Viện Khoa học và Công nghệ Việt Nam (trước đây là Trung tâm Khoa học Tự nhiên và Công nghệ quốc gia), Chủ tịch Viện Khoa học và Công nghệ Việt Nam ra quyết định số 33/QĐ-KHCNVN về việc chuyển Phân viện Sinh học tại Đà Lạt thuộc Viện Sinh học nhiệt đới trực thuộc Viện Khoa học và Công nghệ Việt Nam.
Đến ngày 20 tháng 2 năm 2008, Chủ tịch Viện Khoa học và Công nghệ Việt Nam ra quyết định số 211/QĐ-KHCNVN về việc tổ chức lại Phân viện Sinh học tại Đà Lạt trực thuộc Viện Sinh học nhiệt đới thành Viện Sinh học Tây Nguyên trực thuộc Viện Khoa học và Công nghệ Việt Nam.
Ngày 19 tháng 02 năm 2013, theo cơ cấu tổ chức của Viện Hàn lâm Khoa học và Công nghệ Việt Nam (trước đây là Viện Khoa học và Công nghệ Việt Nam), Chủ tịch Viện Hàn lâm Khoa học và Công nghệ Việt Nam ra Quyết định số 57/QĐ-VHL về việc chuyển Viện Sinh học Tây Nguyên thành Viện Nghiên cứu Khoa học Tây Nguyên thuộc Viện Hàn lâm Khoa học và Công nghệ Việt Nam.
Ngày 01 tháng 11 năm 2021, theo chủ trương chính sách của Nhà nước và của Viện Hàn lâm Khoa học và Công nghệ Việt Nam, Viện Địa lý Tài nguyên Tp. Hồ Chí Minh đã sáp nhập vào Viện Nguyên cứu Khoa học Tây Nguyên theo Quyết định số 1890/QĐ-VHL của Chủ tịch Viện Hàn lâm Khoa học và Công nghệ Việt Nam.
Qua nhiều lần đổi tên, nâng cấp từ năm 1978 đến nay, Viện Nguyên cứu Khoa học Tây Nguyên là Viện nghiên cứu cấp quốc gia trực thuộc Viện Hàn lâm Khoa học và Công nghệ Việt Nam thực hiện các chức năng nghiên cứu cơ bản, điều tra cơ bản, ứng dụng và phát triển công nghệ, tư vấn, dịch vụ khoa học công nghệ và đào tạo nguồn nhân lực có trình độ cao trong lĩnh vực sinh học, hóa học, địa lý, tài nguyên thiên nhiên, môi trường và các lĩnh vực khác có liên quan theo quy định của pháp luật.